Na een enthousiaste campagne heeft de SPD flink gewonnen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart: maar liefst een verdubbeling van het zetelaantal van twee naar vier. We hadden erop gehoopt, maar toen de uitslag bekend werd gemaakt waren we allemaal beduusd dat het was gelukt. Ook de andere partijen hadden tijd nodig om te wennen aan het gegeven dat de SPD een van de twee grootste partijen was in plaats van het kleintje dat je gemakkelijk in de hoek kon zetten. Als grootste winnaar nam de SPD het initiatief bij de coalitiebesprekingen. Wat hier volgt is het verslag van het proces van coalitievorming door de ogen van een buitenstaander. Dat wil zeggen, behalve bij de eerste kennismakingsronde heb ik niet aan tafel gezeten. De besprekingen zijn namens SPD collegiaal gevoerd door onze fractievoorzitter Marcel ten Have en raadslid Maartje Tros – van Diepen, bijgestaan door Ivo Mantel als adviseur. De informatie over de voortgang van de gesprekken hebben zij regelmatig gedeeld met de overige raadsleden en het bestuur.
De SPD ging de gesprekken in met open vizier. In een eerste ronde verkennende gesprekken was het doel in kaart te brengen wat de belangrijkste punten waren voor de verschillende partijen en welke mogelijkheden er waren om een stabiele coalitie te vormen. Dit proces werd doorbroken door een aankondiging van de drie kleinste partijen dat zij samen een coalitie wilden smeden.
Coalitievorming in Drechterland kent vele mogelijkheden. In een raad met 17 leden en vijf partijen die ieder drie of vier zetels hebben vormt iedere combinatie van drie partijen een meerderheid. In totaal zijn er zeven verschillende coalities mogelijk (nog afgezien van combinaties van meer dan drie partijen). Politieke ervaring speelt een belangrijke rol bij de onderhandelingen. PDL en VVD hadden goed begrepen dat hun positie sterker werd door elkaar vast te houden. Dan zijn er nog maar vier combinaties mogelijk. Drie met deze twee partijen en telkens een van de andere en een zonder hen. Met het CDA, hun coalitiepartner in de afgelopen periode wilden die twee niet verder. Maar ook de gesprekken met de SPD liepen stroef. De door SPD gewenste openheid naar de burgers en dualiteit tussen raad en college was deze partijen een gruwel. Een akkoord moest goed worden dichtgetimmerd en de coalitiepartijen moesten onder alle omstandigheden kunnen rekenen op elkaars onvoorwaardelijke steun.
GBD, de partij in de laatste vergadering van de vorige raadsperiode nog een motie van treurnis indiende tegen het college met de twee wethouders van PDL en VVD werd alsnog omarmd. De combinatie van PDL, VVD en GBD kon rekenen op de kleinst mogelijke meerderheid in de raad, maar een meerderheid is genoeg om de macht te behouden. Het plan liep mis omdat de fractie van GBD zich niet kon verenigen met de keuze van haar fractievoorzitter. Met het uiteenvallen van GBD waren we weer terug bij af.
In nauwe samenwerking met het CDA werd de draad weer opgepakt. De adviseur van het CDA Jelle Beemsterboer en die van de SPD Ivo Mantel werden benoemd tot informateur met als opdracht te onderzoeken hoe draagvlak kon worden gevonden voor een stabiele coalitie die recht doet aan de verkiezingsuitslag. Met de grootste partij in Drechterland en de grootste winnaar van de verkiezingen als basis zou moeten worden onderzocht welke partij of partijen daarbij zouden kunnen aansluiten.
Tijdens de gesprekken bleek dat PDL en VVD elkaar door dik en dun vast bleven houden. In de combinatie van vier partijen eisten de twee kleinere partijen een gelijke rol als die van de twee grootste, ieder met een .8 wethouder. Hoewel deze combinatie beschikt over 14 van de 17 raadszetels werd toch geoordeeld dat het geen stabiele coalitie zou opleveren. PDL en VVD waren nu wel bereid over hun eerdere bezwaren tegen een coalitie met het CDA heen te stappen, maar de samenwerking met de SPD ging duidelijk niet van harte. Dat liet als enige reële mogelijkheid over samenwerking te zoeken met de overgebleven tweepersoons GBD-fractie. Deze combinatie heeft de belofte van goede collegiale samenwerking.
Voor de inwoners van Drechterland lijkt dit een goede kans op een bestuur met aandacht voor open communicatie met de burgers, inzet voor woningbouw en veiligheid en met een realistisch perspectief op de energietransitie. Een levendige interactie tussen raad en college is gegarandeerd.
Erik de Graaff, voorzitter SPD